MENÜSKÜS NEDİR?
Menüsküs’ün halk arasında yaygın kullanımı bir hastalık olarak bilinmesine rağmen menüsküs aslında diz eklemlerimizi oluşturan üstteki femur kemiği ve alttaki tibia kemiklerinin arasında bulunan yapısı C şeklindeki kıkırdak dokusunun adıdır. Menüsküs’ün görevi oturup kalkma, çömelme gibi faaliyetlerimizde eklemi basınç, darbe ve travmalara karşı korumak için şok emici bir yastıkçık olarak düşünebiliriz. Menüsküs rahatsızlığında bu kıkırdak dokusunun yapısının ve bütünlüğünün bozulması, belli bir kısmının yırtılması, hacim kaybetmesi doğal olarak menüsküs’ün işlev kaybına uğramasına neden olur.
Menüsküs yırtığının derecesine göre diz eklemi hareket kabiliyetini kısmi ya da ciddi oranda kaybeder. Çok ileri menüsküs yırtığı ve dejenerasyonlarda dizin doğal eklem hareketleri ciddi oranda kısıtlanabilir.
Menüsküs Neden Yırtılır?
Dizlerimizin doğal anatomik yapısı vücudun basınç ve ağırlığını eşit şekilde dağıtmaya uygundur bir çok farklı etkene bağlı olarak diz ekleminin mekanik yapısında olumsuz durumlar oluşabilir.
Yaşlanmaya bağlı olarak diz ekleminin dokularında (kemik, kıkırdak, bağ, tendon, kas, eklem sıvısı vs,) zayıflamalar, kayıplar oluşabilir. Menüsküsler de vücudun doğal yaşlanma sürecinden diğer dokular gibi etkilenir.
Obeziteye yani ideal kilomuzun üzerinde bir kiloda olmamız diz eklemine sağlıklı kilodaki bir insana göre daha fazla yük uygulamak demektir. Fazla kilolarla yaşamak diz eklem ömrümüzü kısaltıcı etki yapar. Göbek bölgemizde yoğunlaşan yağlar vücudun yük aksının öne doğru yer değiştirmesine sebep olur. Sürtünme ve ekstra basınç menüsküs ve kıkırdak dokusunda fazladan aşınma sebebidir.
Hareketsiz yaşam biçimi diz eklemindeki bağ, tendon ve kasların zayıflamasına sebep olur. Eklem dokularındaki zayıflama yani hacim ve güç kaybı ekleme uygulanan yük ve basıncın büyük kısmını üstlenen dokuların görevlerini eskisi oranında yapamamalarına neden olup aradaki fazla yük ve basıncın diz ekleminin diğer elemanları olan kemikler, kıkırdaklar ve menüsküslere yönelmesiyle sonuçlanır.
Ağır sportif faaliyetler dizlerin normalden daha çok zorlanmasına sebep olur ve menüsküs zorlanmalardan ya da darbelerden dolayı yırtılır. Futbol, basketbol, temaslı mücadele sporlarının tamamı eklem sorunlarına oldukça müsait zemin hazırlar. Özellikle başta futbolcular olmak üzere bu soruna çok sporcularda rastlanır.
Ağır iş yapan kişiler dizlerini ekstra zorlarlar. tüm bu zorlamalar dizlerimize zarar verir. Kısmi hasarlar yürümeyi engellemezken, derin yırtıklar hareket kabiliyetini aşırı kısıtlayacak ağrı ve takılmalara sebep olacaktır.
Travma tekrarlı ve zorlayıcı diz hareketleri, ani dönüşler, yüksekten atlamalar, kazalar dizlerde menüsküs hasarlarına sebep olabilir.
Menüsküs sorunları konusunda aklımıza gelen öncelikle aktif sporculardır ama bu algının bir diğer sebebi ise aktif sporcuların profesyonel yaşantılarını ve kariyerlerini sürdürebilmek için menüsküs sorunlarının en kısa sürede tedavi edilmesine diğer insanlara göre daha çok ihtiyaç duymaları ve bu konuda ekstra zorunluluklarının oluşmasıdır. Menüsküs hasarları herkesin başına gelebilecek ve mutlaka tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlık olduğunu unutmamalıyız.
Menüsküs Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
Ayağa kalkma, yere çömelme gibi faaliyetler de zorlanma ve ağrı hissedilmesi.
Dizleri bükmekte sorun yaşanması.
Merdiven inip çıkarken ağrı ve takılma hissedilmesi.
Bir süre hareketsiz kalındığında dizlerde kilitlenme hissi oluşması.
Menisküs Yırtığı Nasıl Geçer?
Menisküs yırtıklarının tedavi süreci genellikle yırtığın büyüklüğüne ve yerine bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedaviyi etkileyen diğer faktörler arasında bireyin yaşı, mesleği, günlük aktivite seviyesi ile bölgedeki diğer yaralanmaları bulunur.
Menisküsün dış kısmı genellikle "kırmızı bölge" olarak adlandırılır. Bu bölgede oldukça yaygın ve etkili bir iyi bir kan dolaşımı mevcuttur ve bu bölgedeki yırtıklar eğer küçüklerse bazı vakalarda kendi kendine iyileşebilirler. Bunun aksine, menisküsün daha iç kısmında, kalan üçte ikilik kısma ise beyaz bölge adı verilir. Bu bölgede yaygın bir kan dolaşımı mevcut değildir. Bu bölgedeki yırtılmalar, bu bölgenin iyileşmesini sağlayacak parçacıkları taşıyan dolaşım sistemini oluşturan kan damarları kısıtlı olduğu için çok nadiren kendiliğinden iyileşebilir.
Her menisküs yırtığı vakası ameliyat gerektirmez. Bireyin diziniz kilitlenmiyorsa, durum dengelendiyse, ağrı ilerlemiyorsa ve semptomlar ile belirtiler hafifliyorsa düzeliyorsa cerrahi olmayan tedavi yöntemleri yeterli olabilir. Bu durumda İyileşmeyi hızlandırmak için dizi dinlendirmek önemlidir.
Özellikle dizde ağrı hissediliyorsa, yürümek dahil olmak üzere fiziksel faaliyetleri sınırlamak önemli olabilir. Gerekli olduğu durumda koltuk değnekleri faydalı olacaktır. Dizde ağrıyı ve şişliği azaltmak için buz kullanmak faydalı olabilir. Ağrı ile şişlik geçene kadar, genellikle 2-3 gün boyunca her 3-4 saatte bir 15-20 dakika içinde buz bulunan torba ya da havlu ile buz kompresi uygulamak yararlı olabilir.
Dizde meydana gelen şişliği kontrol etmek için elastik bir bandaj veya neopren tip bir kılıf ile dizi sarmak faydalı olabilir. Birey otururken veya uzanırken dizi havada tutmak için topuğunun altına bir yastık koymalıdır.
İyileşme süreci boyunca koşma ve zıplama gibi, diz çevresindeki bacak kemiklerinin birbirine hızla çarptığı faaliyetlerinden kaçınmak önemlidir.
Menisküs Yırtığı Nasıl Tedavi Edilir?
Menisküs tedavisi sürecinde doktor tavsiyesi ile antiinflamatuar ilaçlar kullanımı mümkündür. Steroidal olmayan anti-enflamatuar ilaçlar yani NSAID'ler dizde meydana gelen ağrı ve şişmeye karşı yardımcı olabilir. Ancak bu ilaçların kanama ve ülser riskini artırması gibi yan etkileri mevcuttur. Doktor tavsiyesi olmadan kullanılmaması gereken bu ilaçlar, sadece gerekli olduğu zamanlarda, ara sıra kullanılmalıdır. Dizdeki stresi azaltmaya yardımcı olmak için, doktor veya fizyoterapist tarafından önerilen germe ve güçlendirme egzersizleri yardımcı olacaktır.
Amaliyat öncesi tedaviler diz içi HA Enjeksiyonları, PRP Enjeksiyonu, Kök Hücre Tedavileri başarılı sonuçlar verebilir.
Yırtığın büyük veya geniş olduğu olduğu, dengesizliğe yol açtığı yada kilitlenme belirtilerine neden olduğu vakalarda, dengesizliğe neden olan parçaları onarmak veya çıkarmak için ameliyat gerekebilir. Bu tıbbi müdahale prosedürü genellikle oldukça basittir ve operasyon sonrasında bireyin aynı gün eve dönmesi mümkün olabilir. Bir onarım yapılması durumunda dizde koruma için alçıya veya bir desteğe ihtiyaç duyulabilir. Bunun yanı sıra koltuk değneği kullanımı da mümkündür.
Menisküs yırtığı için cerrahi müdahale yapılması doktor tarafından gerekli görülürse, bunun için bir kaç seçenek mevcuttur. Artroskopik onarım sürecinde doktor bireyin dizinde küçük kesikler açarak yırtığı daha iyi gözlemlemek için bir artroskoptan yararlanacaktır.
Artroskop, ucunda bir ışığı ve bir kamerası bulunan küçük bir araçtır. Cerrahi müdahale sürecinde doktor menisküs yırtığı boyunca ince oklar gibi gözüken küçük aletler yerleştirecektir. Bireyin vücudu bunları zamanla emecektir. Artroskopik parsiyel menisektomi türü cerrahi müdahalede ise doktor, bireyin dizinin normal şekilde çalışabilmesi için yırtık menisküsün bir parçasını dışarı çıkaracaktır.
Artroskopik total menisektomi işlemi sürecinde ise doktor bireyin menisküs dokusunun tamamını alacaktır.
